Dünya'da ve Türkiye’de Prososyal Davranışlar Üzerine Yapılan Çalışmalar: Lisansüstü Tezlere ve Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi
Anahtar Kelimeler:
Prososyal Davranışlar, Prososyal Davranışların Özellikleri, İçerik AnaliziÖzet
Amerika’da 1970’li yıllarda yönetim literatürüne dahil edilen, ancak ülkemizde son yıllarda araştırma konusu olmaya başlayan ve literatüre herhangi bir şekilde ödüllendirilme beklentisi olmaksızın bir başkasına yardım etme davranışı olarak geçen prososyal davranışlar, yönetim, sosyoloji, psikoloji, çocuk gelişimi, özel eğitim gibi çoğu disiplin alanının araştırma konusu olmuştur. Akademik yönden gerçekleşen değişimlerin irdelenmesi ve tespit edilmesi, gelecekte hazırlanacak olan çalışmaların yönlerini belirlemede önemli bir katkı sağlamaktadır.
Özellikle prososyal davranışlar gibi neredeyse her disiplinde incelenme alanı olan bir konunun, akademik ilerleyişinin tespiti önemli olarak değerlendirilmektedir. Bu yönüyle çalışmanın amacı, prososyal davranışlar üzerine yapılan çalışmalarının Türkiye’deki ulusal literatürde gerçekleştirdiği gelişmelerin tespit edilmesidir. Bu amaç doğrultusunda Türkiye’de hazırlanan lisansüstü tezlerin bir arada sunulduğu YÖKTEZ platformunda ve akademik makalelerin bir arada sunulduğu TR dizine tabi dergilerde prososyal davranışlar ile ilgili bir analiz gerçekleştirilmiş ve prososyal davranışlar ile ilgili çalışmaların seyrinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. YÖKTEZ ve TR Dizin dergilerine ek olarak; çalışmada, VOSviewer 1.6.20. programı ile Türkiye dışındaki diğer ülkelerde prososyal davranışların çalışma alanları ile ilgili niceliksel bir analiz gerçekleştirilmiş ve prososyal davranışlar ile ilgili çalışmaların seyrinin tespit edilmesi amaçlanmıştır.
Çalışma, Dünya genelinde tamamlanan yayınların Türkiye ile uyumlu olması için 2001 – 2022 yıllarını kapsamaktadır. Elde edilen bulgulara göre prososyal davranışlar üzerine yapılan ilk çalışma 2001 yılında hazırlanmış, 2001-2022 yılları arasında 64 yüksek lisans, 17 doktora tezi, 1 tıpta uzmanlık tezi ve 30 makale olmak üzere toplamda 112 çalışma olduğu görülmüştür. Bu çalışmaların çoğunluğu Türkçe dilinde ve kamu üniversiteleri bünyesinde hazırlanmıştır. Hazırlanan yüksek lisans tezleri en çok Gazi Üniversitesi ve Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesinde hazırlanmıştır. Alan yönüyle yapılan değerlendirmede ise tezlerin çoğunlukla sosyal bilimler enstitüsünde ve eğitim bilimleri enstitüsünde; İşletme Anabilim Dalı, Temel Eğitim Anabilim Dalı, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı ve Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Anabilim dalında hazırlandığı tespit edilmiştir.
Referanslar
Akgemci, T. & Yıldız, N. (2011). Örgütsel vatandaşlık. Bedük, A. (Ed.). Örgüt Psikolojisi, 71-96. Atlas Akademi Yayınları, Konya.
Avey, J.B., Luthans, F. & Youssef, C.M. (2009). The additive value of positive psychological capital in predicting work attitudesand behaviors. Journal Of Management, (20), 1-23.
Borman, W.C. & S.J. Motowidlo (1993). Expanding the criterion domain to include elements of contextual performance. N. Schmitt & W. C. Borman (Ed.), Personnel Selection In Organizations. San Francisco: Jossey-Bass.
Celep, C. (2000). Eğitimde örgütsel adanma ve öğretmenler. Anı Yayıncılık. Ankara.
Çalık, T., Özbay, Y., Özer, A., Kurt, T. & Kandemir, M. (2009). İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yöntemi Dergisi, (60), 555-576.
Çekin, A. (2013). İmam hatip lisesi öğrencilerinin prososyal davranış eğilimleri üzerine nicel bir inceleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (28), 34-45.
Durdu. T. (2010). Eğitim deneticilerinin örgütsel vatandaşlık davranışının mesleki tükenmişlik ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Eren, E. (1998). Yönetim psikolojisi. Beta Yayınları, Yenilenmiş 5. Basım, İstanbul.
Freedman, J.,Sears, D. & Carlsmith, J. (1976). Social psychology,
Gül, H. & Gökçe, H. (2008). Örgütsel etik ve bileşenleri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (1), 377-389.
Ilies, R., Morgeson, F.P, & Nahrgang. J.D. (2005). Authentic leadership and eudaemonic well being: Understanding leader–follower outcomes. The Leadership Quarterly, (3), 373-394.
Karadağ, E. & Mutafçılar, I. (2009). Prososyal davranış ekseninde özgecilik üzerine teorik bir çözümleme. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 41-69.
Karagöz, L. (2007). İlköğretim okulu öğretmenlerinin görüşlerine göre örgütsel adanma ile örgütsel yurttaşlık davranışları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
Karylowski, J. (1982). Two types of altruisticbehavior: Doing good to feel good or to make the other feel good – cooperation and helping behavior: Theorie and research. Academic Press, Academic Press Review.
Kumru, A., Carlo, G. & Edwards, C. P. (2004). Osdların ilişkisel, kültürel, bilişsel ve duyuşsal bazı değişkenlerle ilişkisi, Türk Psikoloji Dergisi, (54), 109-125.
Kurtuluş, İ. (2010). Dönüştürücü liderlik -bir uygulama- (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, Erzurum.
Organ, D.W. (1988). A restatement of the satisfaction-performance hypothesis. Journal Of Management, (14). 547-557.
Pelit, E., Keleş,Y. & Çakır,M. (2009). Otel işletmelerinde sosyal sorumluluk uygulamalarının belirlenmesine yönelik bir araştırma. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Yönetim Ve Ekonomi Dergisi, (2), 19-30.
Sarıyer, N. (2011). Hayırsever tüketici davranışı: Çanakkale örneği. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, (2), 255-268.
Sarnıç, A. (2017). Örgütlerde dönüşümcü liderlik modelinin prososyal davranışların gelişimi üzerindeki etkilerinin belirlenmesine yönelik tehlikeli iş kollarında bir araştırma, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
Yeşiltaş, M., Kanten, P. & Sormaz, Ü. (2013). Otantik liderlik tarzının prososyal hizmet davranışları üzerindeki etkisi: Konaklama işletmelerine yönelik bir uygulama. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 2, 333-350.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Sosyal Bilimler Akademik Gelişim Dergisi (SOBAG)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
