Cumhuriyet’in Gözdesi: Antropoloji Ve Türk Kadın Antropologlar
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15769414Anahtar Kelimeler:
Atatürk, Bilim, Antropoloji, Cumhuriyet Dönemi, Türk KadınıÖzet
Mustafa Kemal Atatürk'ün Cumhuriyet’in ilanı ile başlattığı her alanda çağdaşlaşma ve çağa ayak uyduramayan kurumları ise topyekûn değiştirme mücadelesindeki en büyük katkı şüphesiz, çağdaşlaşmanın en büyük unsuru olarak görülen Türk kadınlarımız tarafından verilmiştir. Atatürk'ün iddialı ve bir o kadar da ütopik olarak nitelendirilen reformist hareketlerinin hemen hemen hepsinde Türk kadını görülmektedir. Cumhuriyet ile başlayan bilimsel gelişmelerin akabinde ulus-devlet inşası sürecinin başladığı ve bu süreçte antropolojinin “anahtar bilim” olarak kullanıldığı şüphe götürmez bir gerçektir. Türk Tarih Tezi ile bir nevi üstlendiği görevi yerine getiren Antropoloji, ilerleyen yıllarda Türkiye Cumhuriyeti’nin bilimi olmayı da hak etmiştir. Coğrafi konumu nedeniyle yıllarca farklı ırk, din ve dillere mensup toplum/topluluklara sahip çıkmış, kültürel çeşitliliği bakımından zengin Anadolu toprakları, antropolojik çalışmalar açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Dünya da olduğu gibi Türkiye’de de ilk olarak fizikî-biyoloji antropoloji olarak karşımıza çıkan bu bilimin temel amacı hiç kuşkusuz dünya milletleri içerisinde Türk halkının hak ettiği yeri alması ve Türk ırkı hakkında bilinen/bilinmesi açıkça istenen yanlışları bilimsel çalışmalar ışığında çürüterek dünyaya duyurmak olmuştur.1930'lu yıllara geldiğimizde ise ülkemiz sosyo-kültürel antropoloji ile tanışır. Bunda Halkevlerinin (1932) ve ardından Köy Enstitüleri’nin (1940) açılmasının önemi büyüktür. Darülfünun ’un dönüşümü ve yabancı ülkelere eğitim amaçlı gönderilen Türk öğrencilerin, Mustafa Kemal Atatürk’ün deyimiyle birer alev olarak dönmeleri sağlanmıştır. Bu doğrultuda, Türkiye’de bilimin hız kazandığını ve bundan antropolojinin de nasibini aldığını görmekteyiz. Bu çalışma da hak ettiği ilgiyi yitirdiği düşünülen ve sosyal bilimler içerisinde insanı bu denli geniş bir yelpaze de ele alan antropolojinin ana hatlarıyla tanıtımı yapılarak Türkiye’deki süreci ve bu sürece katkı sağlayan Türk kadın antropologlar ele alınmıştır.
Referanslar
Akın, G. (2002). Avrupa ve Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk antropolojik çalışmalar. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 42:1-2.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri. (2006). Atatürk Araştırma Merkezi. C. I-III.
Atsız, H. N. (1942). Bozkurt. S.7.
Demirbaş, İ. & Özalp, M. T. (2022). Türkiye cumhuriyet dönemi eğitim politikaları (1923-1950). Tarih Okulu Dergisi, 59: 2604-2626.
Demirel, F. A. (2011). Türkiye antropolojisinin tarihçesi ve gelişimi üzerine. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 3(4): 128-134.
Erdem, A. R. (2012). Atatürk’ün liderliğinde üniversite reformu: Yükseköğretim ve bilim tarihimizde dönüm noktası. Belgi Dergisi, 2(4): 376-388.
Erdem, A. R. (2015). Atatürk’ün kadın ve kadın eğitimine verdiği önem. Belgi Dergisi, 9; 1266-1277.
Erıksen, T. H. (2015). Küçük yerler, büyük meseleler sosyal ve kültürel antropoloji (Çev. A.E. Koca). Birleşik Yayınları. (Eserin orijinali 1995’de yayımlandı.)
Erıksen T. H. & Nıelsen, F. S. (2022). Antropoloji tarihi (Çev. A. Bora). İletişim Yayınları. (Eserin orijinali 2001’de yayımlandı.)
Gökalp, Z. (2018). Türkçülüğün esasları. Karbon Yayınevi.
Irmak. S. (1984). Atatürk’ü anarken. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 1(1).
Kanber, Y. F. (2021). Türkiye’de sosyal antropolojinin gelişimi ve Bozkurt Güvenç’in antropolojik yaklaşımı. Basılmış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
Kaplan, M. (2020). Antropolojinin konusu ve alanı. Z. N. Nahya (Der.). Eğitim antropoloji: Sosyal, kültürel, linguistik ve etnografik boyutlarıyla eğitim, s.27-45. Nobel Akademik Yayınları
Kocatürk, U. (1984). Atatürk’ün fikir ve düşünceleri. Atatürk Araştırma Merkezi.
Kuyaksil, A. (2009). Türk anayasalarında kadın hakları ve gelişimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11).
Münüsoğlu, H. (2017). Irk lekesi: Türkiye’de antropolojinin kurulma ve kurumsallaşma sorunlarına tarihsel bir yaklaşım: DTCF örneği. (1. Baskı). Heretik Yayınları.
Özata, M. (2005). Mustafa kemal atatürk bilim ve üniversite (1. Baskı). Umay Yayınları.
Selçuk, H. (2020). Selenge’den Tuna’ya Türk kültür tarihine dair notlar. Çizgi Kitabevi.
Sepetcioğlu, T. E. (2017). Etno tarih üç köy. Gece Kitaplığı.
Sivrioğlu, T. (2024). Atatürk ve arkeoloji Osmanlı’dan Cumhuriyet’e bir disiplin evrimi. Epsilon Yayınevi.
Uğural, C. (2016). Cumhuriyetin bilim ve teknoloji politikası (1923-1950). Dört Öge Dergisi, 5(10):113-132.
Uydu Yücel, M. & Zeren. M. E. (2023). Cumhuriyetin 10. yılında 100 inci kalem. İdeal Kültür Yayıncılık.
Toprak, Z. (2019). Cumhuriyet ve antropoloji (3. Baskı). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Tunakan, S. (1949). Türk tarih kurumu Alacahöyük kazılarında şimdiye kadar çıkarılan iskeletler üzerinde yapılan incelemelerin bibliyografyası. Belleten, 13(50), 339-340.
Tunakan, S. (1957). Memleketimizde ikiz doğumları üzerinde ikinci araştırma. Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 33:513-517.
Yıldırım, H. & Aygün, A. (2023). Anakronizm ve bilimsel tefsir. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28(2), 233-252. https://doi.org/10.58568/firatilahiyat.1346705
Zafer. A. B. (2013). Cumhuriyet ile birlikte değişen Türk aile yapısı ve kadının durumu. Uludağ Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 24.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Sosyal Bilimler Akademik Gelişim Dergisi (SOBAG)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
